මහගම සේකරගේ චිත්‍ර සහ වෙනත් කෘතිවල මුද්‍රිත පිටපත් ඇතුළත් The Art of Mahagama Sekera නමැති ප්‍රදර්ශනය අප්‍රේල් 27 වැනි දා සිට මැයි 04 වැනි දා දක්වා කොළඹ 07 හෝර්ටන් පෙදෙසේ, සෞන්දර්ය කලා විශ්ව විද්‍යාලයීය දෘශ්‍ය කලා පීඨයට අයත් ජේ. ඩී. ඒ. පෙරේරා කලාගාරයේ දී පැවැත්වුණා. මෙය ප්‍රධාන වසයෙන් දෘශ්‍ය කලා පීඨයේ ශිෂ්‍යශිෂ්‍යාවන් වෙනුවෙන් ඉදිරිපත් කෙරුණක් වුණත් පොදුවේ සියලු දෙනාට විවෘත ව තිබුණා.

මට ප්‍රදර්ශනය නරඹන්න ලැබුණේ එහි අවසන් දවසේ. මේ අත්දැකීම, නිතර නොයන සොඳුරු පටු මං පෙත් දිගේ දසක කීපයක ඉතිහාසයකට යන්න විශේෂ වරප්‍රසාදයක් ලැබුණා හා සමාන යි. එය තවත් රසවත් කරමින් මහගම සේකර සූරීන්ගේ පුත් රවින්ද මහගමසේකර සහ දියණිය නිරූපමා මහගමසේකර ඒ ඉතිහාසයේ තවත් පසුබිම් තොරතුරු නරඹන්නන් සමඟ බෙදාගත්තා.

මේ ප්‍රදර්ශනය පැති කීපයකින් අපට වැදගත්. 1969 මහගම සේකර සූරීන් ජීවතුන් අතර සිටිය දී පැවැත්වුණු ප්‍රදර්ශනයෙන් පසු ඔහුගේ චිත්‍ර (පිටපත් හැටියට හෝ) මේ අන්දමින් ප්‍රදර්ශනය වෙන්නේ පළමු වරට. ඒත් එදා නොතිබුණු අභියෝග අද තියෙනවා. 1969 ප්‍රදර්ශනය වුණු, සේකර ඇඳි සියලු චිත්‍ර අද තියෙන්නේ කොහේ දැයි හොයාගන්න දැනට ක්‍රමයක් නැහැ. සමහර චිත්‍ර වෙනත් අය මිල දී ගන්න ඇති; තවත් ඒවා සේකර සූරීන් විවිධ හිතවතුන්ට තෑගි දෙන්නත් ඇති; තවත් සමහර ඒවා අස්ථානගත වෙන්නත් හොරකමට ලක් වෙන්නත් ඇති. කෙසේ වෙතත් මහගම සේකර සූරීන්ගේ බිරිඳගේත් දූපුතුන්ගේත් පරිශ්‍රමය නිසා පවුල සතුව පවතින චිත්‍ර ස්වල්පය සෑහෙන හොඳින් සුරැකී තියෙන බව දැනගන්න ලැබීම සතුටක්. ඒ වගේ ම වෙනත් සමහර චිත්‍ර දැන් තියෙන තැන් හොයාගන්නත් ඔවුන් සමත් වෙලා තිබුණා. එයින් එක චිත්‍රයක් එය හිමි නිවසේ දී වැහි වතුර වැටීම නිසා තරමක් දිය වී ගිහින්. ඒ මුල් පිටපත්වල තියෙන දුර්ලභ බව නිසා ම මේ වගේ ප්‍රදර්ශනයකට ඒවා ගෙන ඒම සෑහෙන බරපතල වැඩක්; ආරක්ෂිතව ප්‍රදර්ශනය පැවැත්වීමත් ඉන් පසු ඒ ඒ චිත්‍ර ඒවායේ නිවහන් කරා ගෙන යාමත් කියන්නේ විශේෂිත අවධානයක්, ප්‍රවේසමක් හා ප්‍රවීණත්වයක් අවශ්‍ය මෙහෙයුමක්. මහගම සේකර පවුල සතුව ඇති කෘති සංරක්ෂිත එකතුවක් හැටියට පවත්වාගැනීම ගැන ඔවුන්ට සැලසුම් තියෙන බවත්, මේ සිතුවම් ඇතුළත් කෝපි මේස පුස්තකයක් සම්පාදනය කරන අදහසක් ඇති බවත් දැනගන්න ලැබුණා. මේවා සම්පූර්ණ වෙන්න ඇත්තට ම කාලයක් යනවා.

මේ ප්‍රදර්ශනය එම ක්‍රියාවලිය අතරතුර ඉදිරිපත් කෙරුණු කාලීන අතරමැදි විසඳුමක්. මෙහි දී ඉදිරිපත් කෙරුණේ ඒ චිත්‍රවල, පොත් පිටකවර නිර්මාණවල හා වෙනත් පිරිසැලසුම්වල ඩිජිටල් මුද්‍රිත පිටපත්. ඒක 1969 ප්‍රදර්ශනය තරම් විශාල එකතුවක් නොවුණත්, එහෙම කියද්දී හිතෙන තරම් කුඩා එකතුවකුත් නෙමෙයි. 69 දී ඇඳ නොතිබුණු, හැත්තෑව දසකයේ චිත්‍රත් මෙතන තියෙනවා. සිත්තරා තම චිත්‍ර මත දිනය හා අත්සන යොදා නැති නිසා චිත්‍ර වැඩි ගණනක දිනය හැටියට පළ කර තිබුණේ කලින් ප්‍රදර්ශනය පැවැත්වුණු 1969 වර්ෂය යි. ඇතැම් චිත්‍රවල පසුපස සඳහන් කර තිබූ වර්ෂය අනුවත්, වෙනත් පසුබිම් තොරතුරු අනුවත් කාල නිර්ණය කරගත් බව රවින්ද මහගමසේකර සඳහන් කළා. ඒ නිසා සේකර සිත්තරකු හැටියට සක්‍රිය වූ 50, 60 හා 70 දසකවලට අයත් චිත්‍ර එහි නියෝජනය වී තිබූ බව පැහැදිලි යි. මේක සැලකිය යුතු තරමේ හරස්කඩක්. සේකරගේ සාහිත්‍ය කෘති රසවිඳිමින් හැදුණු වැඩුණු, තමන්ගේ සංස්කෘතියේ ප්‍රධාන චරිතයක් හෝ සංරචකයක් හැටියට සේකරව දකින පරම්පරා කීපයක් මේ චිත්‍ර දැක තිබුණේ නැහැ. මං සම්බන්ධයෙන් කියතොත්, කුඩා කාලයේ පටන් සේකරගේ පොත් පිටකවර හා සන්නිදර්ශන චිත්‍ර දැකීමෙන් හටගත් කුතුහලය ප්‍රමාණවත් තරමින් සංසිඳුවන්න සමත් වුණු එක ම අත්දැකීම මේ ප්‍රදර්ශනය තමයි.

ප්‍රදර්ශනයට ඇතුළත් චිත්‍රවල ගෘහස්ත - කුටුම්භ ජීවිතය, ප්‍රේමය, සොබාදහම, නගරය ආශ්‍රිත තේමා හා ධාරණා, ස්ත්‍රී රූප, සත්ව හා පුරාණෝක්තිගත රූප මෙන් ම වර්ණ, හැඩතල හා චලන සමඟ ගනුදෙනු කරන වියුක්ත සංරචනාත් තිබුණා. මට මතක හැටියට කැන්වසය මත තෙල් සායමින් කළ සිතුවම් එකක් දෙකක් හා පැස්ටල් කෘතියක් හැරුණු විට මේ කෘති බහුතරය ඇඳ තිබුණේ කඩදාසි මත දිය සායමින්. දිය සායම ඔහු තමන්ගේ ම ක්‍රමවලට හසුරුවනවා. සමහර අවස්ථාවල තෙල් සායමට හුරු පෙනුමක් එන්න උකුවට - ගනකමට අතුරලා. හැට, හැත්තෑව දසකවල පළ වූ සේකරගේත් වෙනත් ලේඛකයින්ගේත් ප්‍රමුඛ පොත් ගණනාවක් සඳහා ඔහු කළ පිටකවර ප්‍රදර්ශනයේ හරි අඩකට ආසන්න ඉඩක් ගත්තා. සේකරයන් තම දූදරුවන්ටත් බිරිඳටත් නිර්මාණය කළ ඇඳුම් මෝස්තර කීපයක් ද එහි තිබුණා. අභාවප්‍රාප්ත වීමට යන්තම් සති ගණනකට පෙර පාසැල් නිවාඩු සමයේ දරුවන් සමඟ ගිය චාරිකාවක දී අඳින ලද ඔහුගේ අවසන් සිතුවම් හා කටුසටහන් කීපයකුත් ප්‍රදර්ශනය වුණා.

මේ කෘති පෙළ එක වර දැකගන්න ලැබීම නිසා සේකර උත්සුක වූ වස්තු විෂයයන්, ඔහු සිතුවම් සංරචනය කළ ආකාරය, ඔහුගේ ශෛලියේ විකාසනය හා විවිධ මාධ්‍යයන් හැසිරවූ ආකාරය ආදිය ගැන වඩා පරිපූර්ණ වැටහීමක් ලබාගන්න රසිකයින්ට අවස්ථාව ලැබුණා. එහි දී ඇතැම් තේමාවක් පිළිබඳ සේකරගේ පරිකල්පනය චිත්‍රය, කවිය හා ගීතය අතර ඔබමොබ ගිය හැටිත් දකින්න ලැබීම අසිරිමත් අත්දැකීමක්. පිටකවර නිර්මාණයේ දීත්, පෝස්ටර් ඇතුළු වෙනත් ඩිසයින් වැඩවල දීත් විශේෂ අනන්‍යතාවක් සලකුණු කර ඇති සේකරගේ අක්ෂර කලාව හා පිරිසැලසුම් මෙහි දී වෙන ම ම අගයන්න වෙනවා. මේ බොහෝ පැති විධිමත්ව හදාරන දෘශ්‍ය කලා පීඨයේ සිසුසිසුවියන්ට ඒක සෑහෙන වැදගත් අවස්ථාවක් වෙන්න ඇති. ඩිජිටල් පිටපත් එකතුවක් තියෙන නිසා නැවත නැවත පහසුවෙන් ප්‍රදර්ශනය කරන්නත් සේකරගේ කෘති පිළිබඳ සාකච්ඡා හා අධ්‍යයන ප්‍රවර්ධනය කරන්නත් මේක හොඳ අවස්ථාවක්. රටේ වෙනත් තැන්වල සිටින රසිකයින්ටත් සිසුසිසුවියන්ටත් ජංගම ප්‍රදර්ශනයක් හැටියට මේ චිත්‍ර නැරඹීමේ අවස්ථාව ඉක්මනින් ලැබුණොත් ඒක ලොකු සේවයක්.

Last Friday after a public show at Namel-Malini Punchi Theatre, a spectator (who is also a well-known theatreperson) tried to grab and tear away my face mask. When it didn't come off she pulled it down exposing my face, with her fingers touching my nose and lips.

She then said forcefully: “What is this, take it off will you. The government has put an end to it. Why are you still clinging on to this?” (“මොකද්ද හලෝ, ඕක ගලවලා දාන්ඩකෝ. ආණ්ඩුව දැන් ඕක ඉවර කරලනෙ තියෙන්නෙ. ඔයා මොකද තාම ඕකෙ එල්ලිලා ඉන්නෙ?”)

I got so many thing to say. That is coming soon.

But please don't ever do that to anyone. Anyone.

Well, I've been wanting to do it for a while, but technical hurdles made it very difficult. Change of OS, change of computers etc. make things very difficult for those who use static site generators, unless you know what you are doing.

It took a lot longer than I thought to be able to copy my source files to the new machine/OS and revive this blog. I now have a relatively stable setup, combined with a git repository to facilitate such a migration. Hopefully I will be able to keep this site going without any awkward pauses.

There is a thing called 'Bring Back Blogging'. But I could not make up my mind to join it, because it might mean putting too much of pressure on myself to write and publish blog posts. It doesn't have to be so. But I admire those who take part in it.

Also in the blogosphere

WordPress.com just suspended my cat's blog. By the looks of it we are unlikely to get it reinstated. Their suspension process feels very brutal. There was no prior warning or flagging of “objectionable” content. Poof! It was gone all of a sudden.

I (I mean, my cat!) had that blog going for a while, shared among close friends and family, with those who know the cat “in person”. I cannot think of anything that violated their terms of service other than me writing from the point of view of a cat! Is there any remote chance of getting suspended on WP.com for impersonation / identity theft in such a case?

I used the contact form linked in the suspension notice to make a request that they review the suspension. In the meantime I attempted to export the blog. But that too doesn't seem functional.

Even WP.com can be so unpredictable and arbitrary. Self-host, backup, and take control of what you write.

I have always had a soft spot for Gnome 3. This is why I kept going back to it despite occasional bad experiences with my limited hardware resources. I sometimes crave the fancy look and feel it provides. But I always end up going for something lightweight such as Openbox. Openbox is my go-to solution when I am desperate to maximize resources.

This time, after about a year of smooth sailing with Gnome with Ubuntu 18.04, I decided its time to make the move. I could not go for Lubuntu this time because it will come to the end of support cycle in April. I did not want to upgrade to 20.04 either. Nothing is broken in this system except for the bulky feel I get when I have 3 - 4 major applications running.

I decided to set up everything manually and install the bare minimum of things to get openbox going.

What is the best panel option I have? : First I was lead to believe that a thing called wbar would be sufficient. But it continued to crash abruptly and I was not in the mood to investigate into it. I gave it up and installed the fine panel named tint2.

tint2 is a unique panel. It is based on the principle of pure minimalism. The more I undertood this, the more I liked tint2. I added a couple of launchers to the launcher area and several other applications started to appear in the "notification area" near the clock, when I got them running. The basic look and feel of the themes given by default suited me well, even though I might modify them at a later time. There is also a gorgeous collection of tint2 themes here on Github.

tint2 configuration file is located at

~/.config/tint2/tint2rc

If you don't like editing this file in a text editor, you can always modify the settings using the GUI application named tint2conf

tint2 documentation : https://gitlab.com/o9000/tint2/-/wikis/home

Obenbox configurations are located at

~/.config/openbox/rc.xml

Again, you can use Obconf to configure it, if you prefer a GUI application.

I also use volumeicon-alsa. It simply provides an icon for tint2 to enable easy volume control.

Since I already had a complete Gnome system on the other side, some components were already taking care of some of the essential functions for me. For example, the startup programs I had configured on Gnome were still working even when I was on Openbox : NextCloud, Redshift, fcitx, a VPN client etc. I needed additional applications to run at startup such as volumeicon-alsa. I added them to the autostart file located at I realized that if I did a minimal install of Ubuntu and deployed Openbox on top of it I would have to add these applications to my autostart file, which is located at:

~/.config/openbox/autostart

This file currently starts three applications for me: tint2, volumeicon and clipit.

මා නරඹා ඇති ප්‍රබල ම වාර්තා චිත්‍රපටි කිහිපයක ම නිර්මාපකයා ජෝන් පිල්ජර්. පහුගිය සති අන්තයක ඔහුගේ වියට්නාම්: ද ලාස්ට් බැට්ල් (Vietnam: The Last Battle) නමැති චිත්‍රපටිය නරඹන්න ලැබුණා. එයත් ඔහුගේ සෙසු සියලුම චිත්‍රපටිත් පිල්ජර්ගේ වෙබ් අඩවියෙන් නොමිලේ නරඹන්න පුළුවන්. දීර්ඝ කලක් පුරා බ්‍රිතාන්‍ය ඩේලි මිරර් පුවත්පතේ යුද වාර්තාකරුවකු ලෙස කටයුතු කළ පිල්ජර් වියට්නාම් යුද්ධය පිළිබඳ සමීප අවබෝධයකින් යුතු අයෙක්. ඔහු වියට්නාම් යුද්ධයේ විවිධ පැති අළලා චිත්‍රපටි කිහිපයක් ම නිර්මාණය කර තිබෙනවා. ඒවා ජනමාධ්‍යවේදය හා වාර්තා චිත්‍රපටිකරණය පිළිබඳ ඉහළ ම මට්ටමේ නිදසුන්. ඔහුගේ චිත්‍රපටිවල රූපමය බස සරල යි; නිරවුල් හා ඍජු යි. සීමාව ඉක්මවන තාක්ෂණික හා ශිල්පීය හරඹවලින් තොර යි. ඔහුගේ අරමුණ සිය විෂය පිළිබඳ හැකි තාක් වෛෂයික හා සමීප චිත්‍රයක් නරඹන්නාට ලබා දීම බව ඉක්මනින් අපට වැටහෙනවා. මේ චිත්‍රපටිය නිපදවෙන්නේ 1995 දී. ඒ කියන්නේ වියට්නාම් යුද්ධයේ අවසානයෙන් අවුරුදු විස්සකට පසු.

මේ චිත්‍රපටිය ඇරඹෙන්නේ වියට්නාමයේ ඉතිහාසයේ එක්තරා අඳුරු හා 'රහසිගත' පැත්තක් සැකෙවින් අනාවරණය කරමින්. ප්‍රන්ස යටත් විජිතවාදීන්ගෙන් නිදහස ප්‍රකාශයට පත් කරමින් බලයට පැමිණි වහා හෝ චි මිං උත්සාහ කරන්නේ ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපදය සමඟ සබඳතා තර කරගන්නයි. ඔහු චීනයෙන් හා සෝවියට් සංගමයෙන් ආධාර ඉල්ලා සිටීමෙන් වැළකෙනවා. ඒත් ඔහුගේ ඉල්ලීම්වලට කිසිදු ප්‍රතිචාරයක් එක්සත් ජනපදයෙන් ලැබෙන්නේ නැහැ. ඇත්තෙන් ම මෙය චීන විප්ලවයට පසු ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපදය සමඟ පෙළගැසීමට මාඕ සේතුං දැරූ ප්‍රයත්නයට සමාන යි. ඒත් ඒ වෙනුවට, වියට්නාමය එළඹෙන කොමියුනිස්ට් ආක්‍රමණයක භූමිය හැටියට හංවඩු ගසමින් තිස් වසරක් පුරා දිග්ගැස්සුණු යුද්ධයකට එක්සත් ජනපදය අවතීර්ණ වෙනවා!

යුද්ධයේ අවසානයෙන් පසු වත් එක්සත් ජනපදය සම්බාධක පනවමින් වියට්නාමය යළි හිස එසවීම වැළැක්වීමට හැකි සියලු දේ කළා. බ්‍රිතාන්‍ය අගමැතිනි මාග්‍රට් තැචර් බලයට ආ පසු කළ මුල් ම වැඩවලින් එකක් වුණේ වියට්නාම් දරුවන්ගේ කිරිපිටි නැව්ගත කිරීම තහනම් කිරීම යි. මේ අවහිර කිරීම් නිසා වියට්නාමයට සෝවියට් සංගමය දෙසට හැරීම ඇර වෙනත් විකල්පයක් නැති තැනට පත් කළා. යුද ජයග්‍රහණයේ ප්‍රතිඵල පැවතුණේ එවැනි තත්වයක. අවුරුදු ගණනාවක් තිස්සේ මේ පශ්චාත් යුද වියට්නාමයෙන් පලා යන සරණාගතයින්ගේ කතාන්තර පුවත් සිරස්තල පිරෙව්වා.

ඉන් පසු යළි පැමිණීමේ හා ආර්ථිකය විවෘත කිරීමේ කාලපරිච්ඡේදයක්. වියට්නාමය ලාභ ශ්‍රම වෙළඳපොලක් බවට පත් වීම මේ අලුත් අවධියේ මූලික ලක්ෂණයක් වුණා. ගෝලීය ප්‍රාග්ධනයේ අනුහස තහවුරු වීමත් සමඟ වෙනස් වන සමාජ ආර්ථික හා දේශපාලන භූදර්ශනය චිත්‍රපටිය තුළ ඇඳෙනවා. මේ වෙනස්කම් ශ්‍රී ලංකාවේ සිට මෙය නරඹන ප්‍රේක්ෂකයින්ට හුරුපුරුදු ප්‍රතිරාව නැංවීමක් වෙන්න ඉඩ තියෙනවා. චිත්‍රපටය තුළ වියට්නාම් ආණ්ඩුවේ ආර්ථික උපදේශකයකු සිය විවෘත මොඩලය ඉදිරිපත් කරන්නේ "වෙළඳපොල සමාජවාදය" හැටියට.

හේඩීස් මෙහෙයුම හෙවත් Operation Ranch Hand හැටියට හැඳින්වුණු ගස්වැල් මරාදමන ඩයොක්සින් රසායනික ප්‍රහාරයේ ප්‍රතිඵල අත්විඳින්න වුණේ එක්සත් ජනපද මෙහෙයුම මඟින් "මුදාගැනීමට" අපේක්ෂිත බව ප්‍රකාශ වුණු දකුණු වියට්නාමයට යි. මේ මෙහෙයුමේ අරමුණ වුණේ වියට්කොං හමුදාවට ආහාර හා වන ආවරණය අහිමි කිරීම යි. හෙක්ටයාර මිලියන දෙකක පමණ නිවර්තන වනාන්තර ප්‍රමාණයක් මෙමඟින් මුළුමනින් ම විනාශ කෙරුණා. ඒ වියට්නාමය සතු වෘක්ෂලතාදියෙන් හරි අඩක්! 1970 දී එක්සත් ජනපද සෙනෙට් සභාවට වාර්තා කෙරුණු පරිදි වියට්නාමයේ සෑම පිරිමියකු, ගැහැණියක හා දරුවකු සඳහා ම විෂ රසායන රාත්තල් හයක් බැගින් පමණ හෙළනු ලැබ තිබූ බව චිත්‍රපටියේ සඳහන් වෙනවා. මේ විනාශයට ලක් වූ භූමිභාග යළි වගාකිරීමේ ප්‍රයත්නයේ ඇතැම් දර්ශන චිත්‍රපටියේ දැක්වෙනවා. විකෘතතා සහිත දරුවන් ඉපදීම අතින් වියට්නාමය ලොව අන් සියලු තැන් අභිබවනවා. මේ එම රසායනික ප්‍රහාරයේ මානව වන්දිය යි. තව ද ඒජන්ට් ඔරෙන්ජ් නමින් හැදින්වුණු විෂ ද්‍රව්‍යය පිළිකා සඳහා බලපා ඇති අයුරු අනූ ගණන්වල තහවුරු කෙරුණා. යුද්ධයේ දී මෙයට නිරාවරණය වූ ඇමෙරිකානු හා ඔස්ට්‍රේලියානු සොල්දාදුවන්ට දැන් වන්දි ලැබී තිබුණත් වියට්නාම් වාසීන්ට ලැබුණු දෙයක් නැහැ.

1978 දී ඇමෙරිකානු ජනාධිපති ජිමී කාටර් වියට්නාමයට වන්දි ගෙවීම ප්‍රතික්ෂේප කළේ හානිය දෙපාර්ශ්වයට ම සිදු වූවක් බව පවසමින්. "අපි ඔවුන්ට කිසිවක් ණය නැහැ" ඔහු කියාසිටියා.

දකුණු වියට්නාමය "කොමියුනිස්ට්වාදයෙන් බේරාගැනීම" සඳහා එම ප්‍රදේශයට හෙළන ලද බෝම්බවල තරම ගැන අදහසක් තිබුණත් උතුරේ සිදු කෙරුණු යුද්ධයේ කුරිරු ස්වභාවය ඒ තරම් පුළුල් වසයෙන් අදටත් වාර්තා වී නැහැ. 1975 දී උතුරු වියට්නාමයට ගිය විට දක්නට ලැබුණු දසුන් පිල්ජර් විස්තර කරනවා. ජීවයේ සියලු සලකුණු විනාශ කර අතුගා දැමුණු භූ දර්ශනයක්.

විවෘත ආර්ථිකය හා ගෝලීය ප්‍රාග්ධනයේ ආගමනය සමඟ වියට්නාමයේ සෞඛ්‍ය, අධ්‍යාපන හා වෙනත් සුබසාධන සේවා ව්‍යුහ වේගයෙන් විනාශ වී ගොස් ඇති අන්දම චිත්‍රපටිය විස්තර කරනවා. සියයට අනූවක සාක්ෂරතාවක් තහවුරු කළ අධ්‍යාපන ක්‍රමය ද අභාවයට ගිහින්. ශ්‍රම වෙළඳපොලේ අලුත් අවශ්‍යතා අනුව යළි සකසා ඇති අධ්‍යාපනය තවදුරටත් නිදහස් හා නොමිලේ ලැබෙන්නක් නෙමෙයි. මේ ලාභ ශ්‍රම වෙළඳපොල ජාත්‍යන්තර වෙළඳපොල තුළ තරඟයේ දී අඩුම පිරිවැයක් සහිත එකක් හැටියට ආයෝජකයින්ට ඉදිරිපත් කෙරුණු අන්දම පිල්ජර් විස්තර කරනවා. "අපනයන සැකසුම් කලාප" තුළ දැකගත හැකි වුණු එම ශ්‍රම වෙළඳපොලේ දර්ශන අප ඉදිරියේ දිගහැරෙනවා. මේ නව සැකැස්මෙන් උපයන ලාභ පොදි ගමන් කරන්නේ වියට්නාමයෙන් පිටතට.

මේ වෙළඳපොල තුළ හමුදාව ද ව්‍යාපාරවලට ඇතුළත් වෙලා. වියට්කොං සටන්කරුවකු ලෙස හැඳගත් යුවතියක් සංචාරකයින් "තීම් පාක්" එකක් තුළ වන වදුල් හරහා කැටුව යනවා. විදුලි ආලෝකය සපයා සංචාරක කණ්ඩායම්වලට ගමන් කළ හැකි පරිදි විශාල කොට සකසා ඇති ඇති "වියට්කොං යුද උමං" සංචාරක ආකර්ෂණය දිනාගන්නා ස්ථාන බවට පත් වෙලා. මෙහි එන සංචාරකයින්ට මුදල් ගෙවා ඇමෙරිකානු තුවක්කුවක් හෝ වියට්නාම් තුවක්කුවක් රැගෙන ඉලක්කයට වෙඩි තැබීමේ අවස්ථාව ද ලැබෙනවා!

එක්සත් ජනපද හමුදා විසින් සමූලඝාතනය කර දැමූ පරම්පරාවක් පිළිබඳ මතක චිත්‍රපටය පුරා වරින් වර මතු වෙනවා. එක තැනක විසි වැනි සියවස පුරා වියට්නාමයට අත්විදීමට සිදු වුණු ආක්‍රමණවල අහිමි වීම් දරා සිටින වැඩිහිටි කාන්තාවක්. තවත් තැනක මරණයේ මුවවිට හිඳිමින් අනිත් පවුල්වල සියලු දෙනා ඝාතනය කෙරුණු අන්දම දැක දිවි ගලවාගත් ස්ත්‍රියක්. ඇගේ දරුවන් තිදෙනා මරාදැමුණු අතර තුවාල ලැබූ ඇය වැතිර සිටියේ ඔවුන්ගේ මළකඳන් යට යි. ඇය විස්තර කරන කුරිරු මයි ලායි සමූලඝාතනයට වරදකරු වුණේ එක කනිටු හමුදා නිලධාරියෙක් විතරයි. ඔහු අත්වින්දේ හුදු මාස හතර හමාරක හිරදඬුවමක්. මේ යුද්ධයේ ඉතිහාසය හොලිවුඩ් චිත්‍රපටි මඟින් නැවත ලියැවුණු අතර එහි සැබෑ ඡායාරූප වැඩි සංඛ්‍යාවක් කිසි දා මහජන ඇස ගැටුණේ නැහැ.

චිත්‍රපටය ස්ථානගත වෙන්නේ අනූ ගණන්වල ලෝකයට විවෘත වීමේ ක්‍රියාවලිය තුළ සන්ධිස්ථානයක පසු වන වියට්නාමය තුළ යි. එම ක්‍රියාවලියෙහි ප්‍රතිවිපාක පිළිබඳ කාංසාසහගත වදන් මාලාවකින් එය සමාප්ත වෙනවා. වියට්නාමයේ සියලු ජනතාවගේ යහපත සඳහා විසඳා ගත යුතු ව තිබුණු, එහෙත් නොවිසඳී පවතින ගැටලු සමුදාය මත අඩමානයට රැඳී තියෙන රටක් පිළිබඳ චිත්‍රයක්.

[වියට්නාම්: ද ලාස්ට් බැට්ල් (1995), රචනය සහ ඉදිරිපත් කිරීම : ජෝන් පිල්ජර්, නිෂ්පාදනය හා අධ්‍යක්ෂණය : ඩේවිඩ් මුන්රෝ.]

Devised theatre කියන අදහස දැනවෙන පදයක් සිංහලෙන් හදාගන්න ටික කාලෙක ඉඳන් අපි උත්සාහ කරමිනුයි ඉන්නේ. වාච්‍යාර්ථයෙන් ගත්තම ඉංග්‍රීසි පදයෙන් වුණත් අදහස් වෙන්නේ 'devise කිරීමට' අදාළ පැති කීපයක් විතරයි. ඒකට අහු නොවෙන අනිත් දේවල් භාවිතය මඟින් තහවුරු වෙලා තියෙන නිසා අපට පදය තේරෙනවා.

මම කැමතියි මේ සඳහා 'සහනිර්මිත රංගය', 'සහනිර්මිත නාට්‍යයක්' යනාදී වශයෙන් යොදන්න. සහක්‍රියාකාරීත්වයකින්, සාමූහිකව නිර්මාණය කරන ලද කියන අදහස දෙන්නයි 'සහනිර්මිත' කියන පදය යෝජනා කරන්නේ. ඊට අමතරව අවස්ථාව අනුව 'සහනිර්මාණය කරනවා' (devising) කියන්න පුළුවන්. 'සහනිර්මිත නාට්‍යයක්' බිහි වෙන්නේ 'සහනිර්මාණ ක්‍රියාවලියක්' තුළිනුයි.

සකුව ඉවත ලා හුදු හෙළයෙන් මැ ලිවිය යුතු නම් : සහනිමැවුණු රැඟුම, සහනිමවනවා, සහනිමැවුම ඈ වදන් සෑහේ නො?

ඇපලෝ 11 සඳ ගමනට අද වසර 51ක් සපිරෙනවා. ඒ ගැන මා කියවා ඇති ඉතා රසවත් පොතක් තමයි අනුර සී. පෙරේරා මහතා ලියූ සඳ ජය ගතිමු. පොත පළ වුණේ සඳ ගමනට අවුරුදු විස්සක් පිරීම නිමිත්තෙනුයි. විද්‍යා සාහිත්‍යය වෙනුවට මිථ්‍යා ඝනාන්ධකාරය පතුරන පොත්-පත්තර බහුල වෙන්න පෙර යුගයක සිහිවටනයක්.

සඳ ගමන සිදු වූ අලුත පළ කෙරුණු සඳට ගිය අපූරු ගමන නමැති පොත වෙනුවෙන් නීල් ආම්ස්ට්‍රෝං ලියා එවූ සුබපැතුමකුත් මෙහි තියෙනවා. මේ විචිත්‍ර ලෝකය අප අබියස සිංහල බසින් ඉදිරිපත් කළ අනුර සී. පෙරේරා එකල දරුවන්ගේ වීරයෙක් වුණා. විද්‍යා විනෝදය, සූර්යයා සහ ග්‍රහයෝ, උල්කාපාත සහ වල්ගාතරු ඇතුළු තවත් ජනප්‍රිය විද්‍යා පොත් ගණනාවක් ම රචනා කළ ඔහුගේ බස සරල, සුගම හා නිරවුල් එකක්.

"නිරෝධායනය" කියන පදය මම මුලින්ම දැක්කෙත් ඒ පොතෙනුයි. සඳ ගමනේ යෙදුණු අජටාකාශගාමීන් දින 21ක නිරෝධායන කාලයක් ගත කළ යුතු වුණා. සඳ සම්පූර්ණයෙන් ම ජීවයෙන් තොර බව තහවුරු වන තුරු ඇපලෝ ව්‍යාපෘතියේ සඳගමන්වලට පසු මේ නිරෝධායන පිළිවෙත අනිවාර්යයෙන් ක්‍රියාත්මක කෙරුණා.

මහ මැතිවරණයට අදාළ ඡන්ද පත්‍රිකා බෙදාහැරීම මේ වන විට සිදු වෙමින් පවතින්නේ මුහුණු ආවරණ හෝ කිසිදු ආරක්ෂක උපකරණයක් යොදාගැනීමෙන් තොරවයි. තැපැල් සේවකයින් නිවෙසින් නිවෙසට අනාරක්ෂිත ව ගමන් කරන මේ අවස්ථාව වසංගතය ඇති වූ පසු දිවයිනේ සියලු නිවෙස් එක ම ජාලයකට නිරාවරණය වන පළමු වතාවයි.

මීට පෙර සාමාන්‍ය තැපැල් සේවා සැපයීම, රෝහල් සායන වෙතින් ලැබෙන බෙහෙත් රෝගීන් කරා බෙදාහැරීම වැනි කටයුතු මෙලෙස අනාරක්ෂිතව සිදු කළත් එම බෙදාහැරීමේ ජාලය මේ තරම් විශාල එකක් වුණේ නැහැ. දැන් සිදු වන්නේ මුළු රටම සම්බන්ධ කරගන්නා පුළුල් මෙහෙයුමක්; විශාල ජනකායක් අනතුරට නිරාවරණය කිරීමක්.

මෙවැනි බෙදාහැරීමකට පෙර තැපැල් සේවකයින්ට ප්‍රමාණවත් ආරක්ෂක උපකරණ ලබා දිය යුතු යි! එමෙන්ම ශාරීරික දුරස්ථභාවය පවත්වාගැනීම, අත්සන් කිරීම සඳහා පෑන් භාවිත කළ යුත්තේ කෙසේ ද යනාදිය ගැන උපදෙස් ක්‍රමානුකූලව තැපැල් සේවකයින්ට මෙන්ම ඡන්දදායකයින්ටත් ලබාදිය යුතුව තිබුණා!

තැපැල් තැපැල්! (අප්‍රේල් 23)

තැපැල් දෙපාර්තමේන්තු සේවකයෝ දැන් රජයේ සායනවල බෙහෙත් හා සාමාන්‍ය තැපෑල බෙදනවා. ඒත් ඔවුන්ට මුහුණු ආවරණ හෝ වෙනත් කිසිම ආරක්ෂක උපකරණයක් නැහැ. මේ සේවකයින්ගේ ජීවිත පාවිච්චි කර ඉවත දැමිය හැකි දේ හැටියටයි ආණ්ඩුව සලකන්නේ. මේක අන්තිම තුච්ඡ අපරාධයක්!

හෘද රෝග සායනයෙන් ප්‍රතිකාර ගන්නා මගේ අප්පච්චීටන් අන්තිමේ දී තැපෑලෙන් බෙහෙත් ලැබුණා. ගෙනාවේ අනාරක්ෂිත ව මුහුණු ආවරණ නැතුව වැඩ කරන තැපැල් සේවකයෙක්. මීට වඩා හොඳයි සායනයට ගියා නම්. මේ බෙහෙත් ගන්න හෝ දොස්තර මහතා මුණගැහෙන්න සායනය ඇර වෙනත් තැනක් පහුගිය මාසෙ මේ ප්‍රදේශයේ තිබුණෙත් නෑ. අනිත් අතට සායනයේ වාතාවරණය කලින් අනුමාන කරන්න විදිහකුත් නෑ. එතන සෙනඟ හොඳට ම පිරිලා ඉන්නත් ඉඩ තියෙනවා. දුරකථනයෙන් කතා කළාම ඒ අය දිරිමත් කළේ තැපෑලෙන් බේත් ගෙන්වාගැනීම.

තැපෑල ආවාට පස්සේ මම තැපැල් ස්ථානාධිපතිවරුන් දෙන්නෙක් එක්ක කතා කළා. ඔවුන් කී විදිහට බෙහෙත් බෙදාහැරීමේ කටයුත්ත සඳහා මුහුණු ආවරණ සීමිත ප්‍රමාණයක් රෝහල්වලින් තැපැල් කාර්යාලවලට ලබා දී තිබුණා. ඒත් තැපැල් දෙපාර්තමේන්තුවේ කටයුතු සඳහා විශේෂයෙන් මෙතෙක් මුහුණු හෝ අත් වැසුම් ලබා දීමක් වෙලා නැහැ. එක ස්ථානාධිපතිවරයෙක් කිව්වා දැන් ඒ ගැන පියවර ගැනෙමින් තියෙන බව. ඒත් මේ මොහොතේ එවැනි පහසුකම් ඔවුන්ට නැහැ.

යටිතලය ගැන (මැයි 28)

දුර සිට වැඩ කිරීම, පාසැල්, ටියුෂන් හා විශ්ව විද්‍යාල අධ්‍යාපනයට දුර සිට සම්බන්ධ වීම හෝ ඉගැන්වීම වගේ දේවල්වලදී මගේ පුද්ගලික ආශ්‍රය පරිසරයේ ඉන්නා අයගෙන් වැඩි දෙනෙකුට ඒවා ප්‍රමාණවත් විදිහට කරගන්න අන්තර්ජාල පහසුකම් නැති බව හරියටම තේරුණේ වසංගත කාලය තුළයි.

සාමාන්‍ය බ්‍රෝඩ්බෑන්ඩ් සම්බන්ධතා තියෙන අයට වුණත් පහුගිය මාස දෙකේ විශාල වශයෙන් බිඳවැටීම් සිදු වුණා. ඒවා හදන්න පැය කිහිපයේ සිට සති දෙක පමණ දක්වා විවිධ කාල ගත වුණා. මේ පහසුකම් මට්ටම විශ්වසනීය (reliable) මට්ටමක් හැටියට හඳුන්වන්න අමාරුයි.

විදුලිබලය හා අන්තර්ජාල සබඳතා දෙකේම බිඳවැටීම් ගත්තම අඛණ්ඩ සේවා සම්පාදනයකට සූදානම් යටිතලයක් තියෙන්නේ කොළඹ හා ප්‍රධාතනම නගර කීපයක් අවට විතරක් කියලයි මට හිතෙන්නේ.

Talking about clutter, I am in the process of getting rid of most of my WordPress sites and replacing them with handmade static pages. The Gutenberg editor has become a headache. I've been trying to get used to it but it isn't really helping. I write a lot, and I sometimes post parts of it on blogs/websites. And I want to keep editing even after publishing and take them back to other formats or merge the edited text with its original context. I don't want to write specifically for a particular "blogging" platform. Whenever you paste an article into the Gutenberg editor, it gets messed up beyond repair. It turns into WordPress-only content.

I know there are markdown editor-plugins etc that I can use. I've been using them. But the WP "ecosystem" is changing way too fast, and a lot of plugins disappear during the process.

It is easier to create web pages manually, rather than wasting time and energy on keeping these sites secure, php versions updated etc. Back to GeoCities days! There may be rare occasions that justify the use of static site generators. But they too are highly bloated. To serve 2 or 3 web pages you have to generate about 400 files. What is this madness!?

Most of my websites don't need to be updated as frequently as a "blog" or a news website. They don't need dynamic content either. They are out there to showcase or share things, to be viewed or read. However, all of them are currently on WordPress. Even when site contents remain unchanged and "static", I have to get back to it at least on a weekly basis to make sure that everything is safe and secure. This is a waste of time and energy. And the solution? Use what is actually needed, not what everyone else uses. The result will be fast and secure websites that will give me more time and space to focus on content.

What I did with this site is the first step in that direction. This used to be a WordPress website. After investigating into available alternatives, I decided to use nikola to replace WordPress. This is not the solution I am going to use for some of my other websites. I will use org-mode export and publishing to create and manage some sites while hand-writing some of the others.

Having said that, I really admire most of the things WordPress offers. It is still the first solution I recommend to anyone who wants to start a blog or a website. I also have sites that still require a decent search function and the ability to update on the go from different computers and phones. These sites will have to continue with WordPress until I find a decent alternative. I really hope that the classic editor or one of the markdown editors will remain in the mainstream at least for another couple of years.

This shows up on Twitter early in the morning:

The Simpsons stops using white actors to voice non-white characters https://t.co/LFMj4hVasj

— The Guardian (@guardian) June 27, 2020

Identity politics destroys art. At the logical end of this kind of reasoning lies the idea that you cannot reasonably depict anything that is outside of your racial, ethnic, gender ... identity. This goes against the very nature of artistic practice.

Truths about the world - which in most cases can be found outside of "our" racial, ethnic, cultural, gender identity and milieu - can be known and depicted through artistic means. This has been the modernist understanding and approach to artistic practice. Artmaking is no doubt a complicated and often an ideologically charged process. That doesn't negate our ability to seek truthful depictions/engagements with it. That doesn't disqualify us to seek solutions - artistic truths - along artistic avenues.